سالمندی دوره‌‌ی سختی است. در این دوره از زندگی، به دلیل پایین آمدن توانایی‌های ذهنی و جسمی، افراد به سختی می‌توانند امور روزانه خود را به شکل فردی انجام دهند و نیاز به کمک دارند. در این مطلب به یکی از مشکلاتی که افراد سالمند و عزیزان و پرستاران آن‌ها ممکن است با آن روبه‌رو شوند پرداخته‌ایم، یعنی: چگونگی استحمام سالمندان و نکاتی برای مراقبت بیش‌تر از آن‌ها! بسیاری از سالمندان هنگام حمام کردن به صورت فردی دچار مشکلاتی مانند شکستگی دست، پا و زانو می‌شوند، بسیاری دیگر از حمام کردن پرهیز می‌کنند و همه‌ی این‌ها به این علت است که توانایی‌های فرد پایین آمده و نیازمند کمک فردی باتجربه است.
چرا باید به استحمام سالمند اهمیت بدهیم؟
افراد زیادی هستند که هنوز از اهمیت حمام کردن فرد سالمند نمی‌دانند و به همین سبب از استحمام درست و منظم سالمند خود پرهیز می‌کنند، اما چرا باید به‌طور منظم (۱ الی ۲ بار در هفته اما دائم) سالمند خود را استحمام کنیم؟ یکی از مهم‌ترین علل اهمیت استحمام سالمند بهبودی دامنه‌ی حرکتی آنان است. سالمندان روزانه تحرک چندانی ندارند و هنگام حمام بدن آن‌ها به‌خصوص ناحیه‌ی تحتانی بدن به حرکت وا داشته می‌شود و مفصل‌ها در بازه‌ی زمانی میان دو استحمام عملکرد روزانه‌ی بهتری خواهند داشت.
علت دوم پاکیزگی پوست از باکتری‌ها، تعریق و چربی اضافه خواهد بود که از بروز مشکلاتی مانند حساسیت، عفونت یا مشکلاتی مانند زخم بستر جلوگیری می‌کند. دلیل دیگر، رفع بوی نامطبوع ناشی از تعریق بدن سالمند است که گاهی بسیار آزاردهنده می‌باشد و استحمام از آن جلوگیری می‌کند. علت آخر نیز این است که با استحمام منظم، بدن نه تنها شاداب می‌ماند بلکه جریان خون بهبود پیدا می‌کند و گردش خون مناسب می‌تواند از خیلی بیماری‌های جسمی و روانی کمک کند.
حمام را آماده کنید
استحمام صحیح سالمند کار دشواری نیست، تنها کافی است به نکاتی که در این مطلب به شما می‌گوییم به درستی عمل کنید تا زین پس سالمند حمامی آسوده‌تر داشته باشد. مهم‌ترین مرحله از استحمام آسوده‌ی سالمند، ایمن کردن حمام است. به‌طور مثال می‌توانید از دستگیره‌های فلزی که قابلیت نصب شدن بر دیوار را دارند استفاده کنید تا سالمند راحت‌تر جابه‌جا شود، وسایلی که در مسیر حرکت سالمند قرار می‌گیرند را بردارید و گوشه‌ای را برای در دسترس قرار دادن وسایل مورد نیاز او (لوسیون‌های بدن برای جلوگیری از خشکی پوست، شامپوی کودک، اسفنج یا لیف بدون کرک و...) برگزینید. صندلی سالمند را جای درستی قرار دهید و بهتر است دوش حمام متحرک باشد؛ هم‌چنین فضای حمام سرد نباشد و دمای آن مطلوب باشد.
لباس‌های سالمند را به آرامی دربیاورید.
لباس‌های سالمند را با ملایمت و حساسیت نسبت به پوست حساس و جسم ظریف آن‌ها از تن جدا کنید، ترجیحا حوله‌ای روی نواحی خصوصی آن‌ها بیندازید و طوری رفتار نکنید که فرد شرم‌زده شود و یا احساس ناامنی به او دست بدهد.
میزان دمای آب را کنترل کنید
از آن‌جایی که سالمندان در زمان سالمندی دچار تغییرات حسی می‌شوند و دمای بدن‌شان از دست می‌رود، باید دمای آب را با دماسنج اندازه‌گیری کنید و مطمئن شوید که داغ یا سرد نیست، آب داغ به پوست سالمندان آسیب جدی می‌زند و علاوه‌بر سوختگی، بافت آن را ضعیف می‌کند. دمای بیش‌تر از ۴۵ تا ۴۷درجه داغ است و نباید استحمام سالمند را با این دما انجام دهید.
آب گرم و ولرم برای استحمام سالمند بهترین گزینه است.
مراقب لغزندگی زمین باشید
کف‌پوش‌های حمام نباید ایجاد لغزندگی کنند و باید دائم مراقب مواد شوینده‌ای که بر سطح کف حمام می‌ریزند باشید و هنگام حرکت سالمند او را به سمت دستگیره‌های ایمنی ترغیب کنید یا با تحمل وزن او بر خود از شکستگی و آسیب‌های احتمالی جلوگیری کنید.
به سالمند فضای شخصی بدهید.
سالمندان ممکن است به دلیل ناتوانی‌های شناختی یا مشکلاتی مانند آلزایمر و یا حتی الگوی رفتاری خود، از حمام شدن توسط شما رضایت نداشته باشند؛ در این موقعیت به سالمند فشار روانی وارد نکنید و فقط به او فضای شخصی بدهید، لوازم مورد نیاز را دراختیارش بگذارید و کمی از او فاصله بگیرید.
اگر سالمند قادر نبود، اقدام کنید
در صورتی‌که سالمند از شست‌وشوی کامل خود ناتوان بود با کسب اجازه، او را حمام کنید. در حین حمام کردن با او به لطافت برخورد کنید و پوست او را به آرامی ماساژ بدهید تا بدن دچار آسایش شود و چربی نهفته‌ی بدن از بین نرود (به علت بازه‌ی سنی حساس سالمندان و خشکی پوست). مراقب زخم‌ها و نواحی حساس باشید و برای شست‌وشوی بدن او از پارچه‌های نرم و لیف‌های نرم فاقد کرک بهره ببرید. هم‌چنین اگر سالمند به دلیل عدم توان در استحمام خود دچار شرمساری شد فضای حمام را برای او آرام و دلنشین جلوه دهید، به او آرامش خاطر بدهید، با او صحبت کنید و سعی خود را بر این بگذارید که پس شست‌وشو سریعا استحمام را پایان دهید.
تمام و کمال بشویید
هیچ قسمتی از بدن را از قلم نیندازید. موها را به خوبی بشویید و مدت زمان بیش‌تری پوست سر را ماساژ دهید. از شوینده‌های مناسب برای موهای نازک سالمندان استفاده کنید و مراقب باشید شامپو به چشم‌شان نفوذ نکند (می‌توانید از شامپوی کودک که بالاتر به آن اشاره شد استفاده کنید)، هم‌چنین پس از اتمام شست‌وشوی مو و بدن، از نرم‌کننده و لوسیون کمک بگیرید تا پوست دچار خشکی نشود.
مراقبت‌های پس از حمام
حوله‌ی نرم یا ملحفه‌ی لطیف را دور سالمند پیچیده و تا آرام شدن بدن چند دقیقه صبر کنید، پس از بیرون آوردن سالمند از حمام، چند نکته را رعایت کنید:
- - پیش از پوشاندن لباس، برای نقاط حساس بدن سالمند از مرطوب کننده استفاده کنید.
- - در لباس پوشیدن به سالمند کمک کنید.
- - حوله حمام او باید بهداشتی بماند، حوله را در محل مرطوب و تاریک که باعث رشد قارچ‌ها و باکتری‌ها می‌شود قرار ندهید.
- - لیوانی آب به سالمند بدهید تا دچار خستگی نشود.
- - دمای اتاقی که سالمند در آن استراحت می‌کند را اندازه‌گیری کنید تا گرم یا متعادل باشد.
چه شوینده‌هایی برای سالمند ممنوع است؟
شوینده‌هایی وجود دارند که به‌طور جدی به بدن سالمند شما آسیب می‌زنند، مثل:
- - شوینده‌های معطر که باید از آن‌ها پرهیز کنید.
- - شوینده‌های دارای سولفات.
- - شوینده‌هایی با قدرت پاک‌کنندگی بالا که چربی مفید پوست را از بین می‌برند.
به جای موارد بالا، از این شوینده‌ها استفاده کنید:
- - شوینده‌های حاوی مرطوب‌کننده و روغن
- - شوینده‌هایی با ترکیب سدیم لورت سولفات و سولفوساکسینات.
- - شوینده‌های ملایم مخصوص کودکان.
استحمام راحت‌تر، با کمک پرستار سالمند
بدیهی است که پرستارها و افراد آموزش‌دیده همیشه بهتر از عده‌ی کثیر افراد عمل می‌کنند. چه سالمند شما بتواند خودش حمام کند و چه دارای معلولیت باشد، ارائه خدمات این‌چنینی از سوی یک پرستار سالمند همیشه راه‌حل بهتر و عاقلانه‌تری است که خیال شما را بابت پاکیزگی و سلامت سالمند آسوده می‌کند؛ بنابراین به شما توصیه می‌کنیم از یک پرستار خبره و باتجربه درخواست ارائه خدمات کنید تا برای هر شرایطی اعم از: پرهیز سالمند از حمام (ترس از سقوط و زمین خوردن، ترس از ناتوانی در انجام حمام، بی‌حوصلگی، فراموشی و...)، حوادث اضطراری مثل لغزش پا و تنگی نفس ناشی از بخار و... آماده باشد. همین‌طور اگر سالمند امکان تکان خوردن و بیرون آمدن از تخت را ندارد پرستار بهتر از شما می‌تواند او را حمام کند، پرستار حرفه‌ای بیش‌تر مراقب است تا فرد آسیب نبیند و نظافت سالمند حتی درحالیکه روی تخت است حفظ شود.
